Parantez İçi Cümle (İtirazi Cümle) – (الجملة الاعتراضية)
1️⃣ Parantez İçi (İtirazi) Cümle Nedir?
Arapça’da parantez içi cümle (الجملة الاعتراضية), bir cümlede asıl anlamı tamamlayan veya açıklama yapmak için araya giren ek bir ifadedir. Bu tür cümleler, konuşmacının duygu, düşünce veya açıklama eklemek için kullandığı cümlelerdir.
📌 Özellikleri:
✔ Cümle akışını bozmadan ek bilgi verir.
✔ Genellikle virgül veya iki tire (—) ile ayrılır.
✔ Fiil cümlesi veya isim cümlesi olabilir.
✔ Çıkarıldığında ana cümlenin anlamı bozulmaz.
✔ Çoğunlukla dua, şaşkınlık, açıklama veya yorum bildirmek için kullanılır.
🔹 Türkçede karşılığı:
- Bugün (ne yazık ki) sınavdan düşük aldım.
- Babam —Allah ona sağlık versin— çok çalışıyor.
- Senin için —inan bana— elimden geleni yapacağım.
2️⃣ Parantez İçi Cümlede Kullanılan Kelimeler ve Yapılar
📌 Arapça’da itirazi cümleler genellikle şu yapılarla oluşturulur:
| Kelime / Yapı | Anlamı | Örnek Cümle |
|---|---|---|
| لا سمح الله | Allah korusun | إذا حدثَ شيءٌ، لا سمحَ الله، فاطمئنْ. (Eğer bir şey olursa, Allah korusun, sakin ol.) |
| غفر الله له | Allah onu bağışlasın | كانَ أبي، غفرَ الله له، رجلًا كريمًا. (Babam -Allah onu bağışlasın- cömert bir adamdı.) |
| رحمه الله | Allah rahmet eylesin | جدي، رحمه الله، كان من العلماء. (Dedem -Allah rahmet eylesin- âlimlerdendi.) |
| بصراحة | Dürüst olmak gerekirse | بصراحة، لم أفهمْ هذا الدرسَ جيدًا. (Dürüst olmak gerekirse, bu dersi iyi anlamadım.) |
| على كل حال | Her hâlükârda | سأساعدُكَ، على كل حال، مهما كان الأمرُ صعبًا. (Her hâlükârda sana yardım edeceğim, ne kadar zor olursa olsun.) |
| في الواقع | Aslında | في الواقع، هذا الموضوعُ يحتاجُ إلى تفكيرٍ عميقٍ. (Aslında bu konu derin düşünmeyi gerektiriyor.) |
| بالمناسبة | Bu arada | بالمناسبة، هل سمعتَ الأخبارَ الجديدةَ؟ (Bu arada, yeni haberleri duydun mu?) |
| لا أدري | Bilmiyorum | هل سينجحُ في الامتحانِ؟ لا أدري، ربما ينجحُ. (Sınavı geçecek mi? Bilmiyorum, belki geçer.) |
3️⃣ Parantez İçi Cümle Çeşitleri
🔹 1. Açıklayıcı İtirazi Cümle (الجملة التوضيحية الاعتراضية)
✔ Ana cümlede geçen bir kelimeyi açıklamak için eklenir.
📌 Örnekler:
- ذهبتُ إلى المكتبةِ (وهي قريبةٌ من الجامعةِ) لشراءِ كتابٍ.
(Kütüphaneye gittim (ki o, üniversiteye yakındır) kitap almak için.) - المعلمُ—حفظهُ اللهُ— يشرحُ الدرسَ جيدًا.
(Öğretmen -Allah onu korusun- dersi çok iyi anlatıyor.)
🔹 2. Duygusal / Şaşkınlık Bildiren İtirazi Cümle (الجملة التعبيرية الاعتراضية)
✔ Şaşkınlık, üzüntü veya dua içerir.
📌 Örnekler:
- كانَ جدي، رحمه الله، رجلًا صالحًا.
(Dedem -Allah rahmet eylesin- iyi bir insandı.) - فازَ الفريقُ، لا أصدقُ، بنتيجةٍ كبيرةٍ!
(Takım kazandı, inanamıyorum, büyük bir farkla!)
🔹 3. Kendi Düşüncesini Ekleyen İtirazi Cümle (الجملة التعقيبية الاعتراضية)
✔ Konuşmacının fikrini veya yorumunu eklediği cümlelerdir.
📌 Örnekler:
- هذا الموضوعُ، في رأيي، يحتاجُ إلى نقاشٍ عميقٍ.
(Bu konu, bence, derin bir tartışma gerektiriyor.) - الكتابُ الذي قرأتُه، بصراحةٍ، لم يكنْ ممتعًا.
(Okuduğum kitap, dürüst olmak gerekirse, eğlenceli değildi.)
🔹 4. Koşullu / Uyarı Amaçlı İtirazi Cümle (الجملة التحذيرية الاعتراضية)
✔ Uyarı ve dikkat çekme amacıyla kullanılır.
📌 Örnekler:
- يجبُ أنْ تدرسَ جيدًا (وإلا سترسبُ) في الامتحانِ!
(İyi çalışmalısın (aksi takdirde başarısız olursun) sınavda!) - لا تتأخرْ (فالوقتُ محدودٌ) حتى لا تفوتكَ الرحلةُ.
(Geç kalma (çünkü zaman sınırlıdır), yoksa yolculuğu kaçırırsın.)
4️⃣ Özet
✔ İtirazi cümleler, ana cümlede ek bilgi, açıklama, duygu veya düşünce eklemek için kullanılır.
✔ Çoğu zaman parantez içinde veya iki tire ile gösterilir.
✔ Çıkarıldığında ana cümlenin anlamı bozulmaz.
✔ Dua, şaşkınlık, yorum veya açıklama bildirebilir.
📌 Alıştırmalar:
Bu cümlelerdeki parantez içi ifadeleri bulun!
1️⃣ ذهبْتُ إلى المدرسةِ (وهي بعيدةٌ عن البيتِ) صباحًا.
2️⃣ سأزورُ تركيا (إن شاء اللهُ) في العطلةِ.
3️⃣ والدِي—حفظهُ اللهُ—يعملُ طبيبًا.