Arapçada Bağlaç İsimler (İsm-i Mevsûl)

İsm-i Mevsûl, Arapçada cümleleri birleştiren, Türkçede “ki”, “kim”, “o ki” gibi anlamlar taşıyan bağlaçlardır. Bu isimler, kendilerinden sonra bir sıla cümlesi (cümle-i sıla) alır ve sıla cümlesi, isimle ilgili eksik bilgiyi tamamlar.

1. İsm-i Mevsûl Türleri

a. Özel (Hâs) İsm-i Mevsûl

• Tekil, ikil ve çoğul durumlarına göre eril ve dişil ayrımı yapar.
• Kişiler veya şeyler için kullanılır.

Örnekler:

1. الرَّجُلُ الَّذِي يَقْرَأُ كِتَابًا مُعَلِّمٌ.
   (Kitap okuyan adam bir öğretmendir.)
2. المَرْأَةُ الَّتِي تَكْتُبُ رِسَالَةً مُعَلِّمَةٌ.
   (Mektup yazan kadın bir öğretmendir.)
3. الطِّفْلَانِ الَّذَانِ يَلْعَبَانِ فِي الحَدِيقَةِ أَخَوَايَ.
   (Bahçede oynayan iki çocuk benim kardeşlerimdir.)
4. النِّسَاءُ اللَّاتِي يَدْرُسْنَ فِي الجَامِعَةِ مُجْتَهِدَاتٌ.
   (Üniversitede okuyan kadınlar çalışkandır.)

b. Ortak (Müşterek) İsm-i Mevsûl

• Hem eril hem de dişil için kullanılabilir. Tekil, ikil ve çoğul ayrımı yapmaz. Daha genel bir anlam taşır.
• Sıklıkla “مَن” (kim) ve “مَا” (ne) olarak kullanılır.

Örnekler:

1. مَنْ يَعْمَلْ خَيْرًا يُجْزَ بِهِ.
   (Kim iyilik yaparsa onunla ödüllendirilir.)
2. مَا تَزْرَعْهُ تَحْصُدْهُ.
   (Ne ekersen, onu biçersin.)
3. أُحِبُّ مَنْ يَفْهَمُنِي.
   (Beni anlayanı severim.)
4. هَذَا مَا أَرَدْتُ.
   (Bu, istediğim şeydir.)

2. İsm-i Mevsûl’ün Özellikleri

1. Bağlama Göre Anlam: İsm-i mevsûl, cümlede anlamı bağlar ve tamlar.
   • Örneğin: “الَّذِي” bağlacı kendisinden önce gelen bir ismi, kendisinden sonraki sıla cümlesiyle açıklar.
2. Sıla Cümlesi (جملة الصلة):
   • İsm-i mevsûl’den hemen sonra gelen ve onu açıklayan cümledir.
   • Sıla cümlesinde mutlaka zamir bulunur ve bu zamir ismi tekrar eder.
3. İsim ve Fiil Cümleleri:
   • Sıla cümlesi isim veya fiil cümlesi olabilir.

3. Örnekler ve Çözümleme

a. Fiil Cümlesi ile İsm-i Mevsûl:

• الرَّجُلُ الَّذِي يَقْرَأُ الكِتَابَ طَبِيبٌ.
  (Kitap okuyan adam bir doktordur.)
  • الَّذِي: İsm-i mevsûl
  • يَقْرَأُ الكِتَابَ: Sıla cümlesi

b. İsim Cümlesi ile İsm-i Mevsûl:

• الطِّفْلُ الَّذِي أُمُّهُ مُعَلِّمَةٌ ذَكِيٌّ.
  (Annesi öğretmen olan çocuk zekidir.)
  • الَّذِي: İsm-i mevsûl
  • أُمُّهُ مُعَلِّمَةٌ: Sıla cümlesi

4. Alıştırmalar